Butoh en the can't body
een middag leren vallen in Kyoto
De dojo lag in een van de kalmere wijken van Kyoto. Ik was er van ons hotel naar toe gewandeld door talloze nauwe straatjes, die voornamelijk bestonden uit lange rijen smalle huizen die verduisterd en onbewoond leken. Alleen de bloeiende kolen in gele en lila tinten op de stoepjes voor de deur en de lelijke stenen beren met lange tongen die je vanuit hun zwarte snuiten verlekkerd leken na te staren waren een teken van andere mensen in de omgeving. Die beren hadden me de eerste honderd keer nog angst aangejaagd maar waren inmiddels een vertrouwd huiselijk beeld geworden, net als de drankautomaten op elke hoek van de straat waar je voor nog geen euro warme thee of melkige koffie uit kon trekken in allerlei onverwachte smaken. Eucalytusmelkkoffie met extra guarana is geen aanrader, weet ik nu.
Ik zette mijn schoenen in een van de houten schappen aan de muur en maakte mijn houding en uitstraling kleiner en zachter, zoals ik inmiddels gewend was na twee weken Japan. Het voelt onbeleefd om met je Europeaanse plompe aanwezigheid de ruimte te vullen, als de ander je met zachte stem buigend begroet.
Op de matten zat docent Daiji Meguro, die de Kyoto Butoh Experience runde, een jonge vijftiger die voor dertig kon doorgaan, soepel en functioneel gespierd met geen gram overbodig vet op het lijf. Ik voelde als contrast onmiddellijk mijn moederlichaam dat de afgelopen twee jaar zwaarder en strammer was geworden dan ik ooit was geweest, met sluimerende pijnen die reisden van de onderrug naar schouders of naar het verkleefde litteken aan de voorkant, afhankelijk van de baby’s nukken en nachtelijk trappelen en haar behoefte om overdag gedragen te worden.
Ik boog en ging voor hem zitten.
‘How did you find me?’ vroeg hij, en ik vertelde over de Vlaamse theatergroep Abattoir Fermée, die, net als Butoh, in elementaire, groteske bewegingen verhalen vertelden. Vaak waren de personages witgeschilderd en naakt. Nachtmerrieachtig zouden anderen zeggen, maar ze maakten tableaus die me grepen en alles wat ongezegd in mij sluimerde, leken ze te verbeelden en logisch te maken.
Hij knikte.
‘Most dances are focused on the “can body”; the athletic abilities of the body. Butoh focuses on the “can’t body.”
Ik voelde me meteen welkom.
The can’t body is het idee van de oprichter van de butoh-beweging, Tatsumi Hijikata, dat hij in de jaren ’50 vanuit de performance ontwikkelde. Hij studeerde klassiek ballet en moderne dans in Duitsland, dat focusde op het beste uit je lichaam halen, het tot grote hoogtes te stuwen zodat mensen het konden bewonderen, maar bij terugkomst in het bergachtige Noorden waar hij was opgegroeid, zag hij daar vooral lichamen die waren vervormd door armoede, werk en slechte voeding. Lichamen die gebukt gingen onder herhalende bewegingen en zich daar naar zette. Hij vond de bewegingen van de can’t body een fascinerender verhaal dan het al zo bejubelde can body.
De leraar deed een dans voor mij waarin hij in tien minuten geboren werd uit een hoopje mens op de vloer. Hij kreeg botten. Rekte weifelend, tastend zijn ledematen uit, probeerde er gewicht op te zetten en zakte er door. Ik herkende de bewegingen van toen Mubi nog een pasgeborene was, het schokkerige ervan. Je neemt de souplesse waar je nu mee beweegt voor lief, maar het vergt een enorme inspanning om dat onder controle te krijgen. Maanden trainen, maar dat ben je vergeten. Je ouders waarschijnlijk niet. Daarom zijn ze zo trots op je, omdat je de zwaartekracht tart, elke dag weer.
Een korte film van Daiji Meguro.
Butoh beweegt niet per se vanuit de spierkracht, maar vanuit het skelet. Hoe staat het, wat zijn de beperkingen van de gewrichten. Ik leerde in anderhalf uur vallen en hoe je dat vanuit je skelet kunt doen. Ik viel mooi, vond ik. Daarna mocht ik een zin uitbeelden met mijn lichaam en voor elk zinsdeel een ander gewricht gebruiken.
The iron / marshmallow / is shaking / in the rubber
Hoe dat eruit ziet, laat ik aan je verbeelding over, maar ik kan je wel vertellen dat het goed voelde om iets te doen wat ik nog nooit gedaan had. Niet alleen de wereld is groter dan ik ooit helemaal zou kunnen bevatten, maar ook dit lichaam is tot dingen in staat waar we alleen maar naar kunnen gissen. Het is een groot cadeau om te kunnen zwerven door de mogelijkheden.
Na afloop plaatste Daiji een samenvatting over de les op zijn website. Hij schreef over me:
Her core remained strong, and even when off-balance, her body did not waver.
Ik vond dit een van de mooiste omschrijvingen die ik ooit ontving.
wat komt:
10 mei & 28 juni - The Late Night Show, Nieuwe Luxor Rotterdam
20 tm 24 juni - Van de Gekken! Elfie Tromp is Adèle Bloemendaal, Parade Rotterdam
10 tm 15 juli - Van de Gekken! Elfie Tromp is Adèle Bloemendaal, Parade Den Haag