Sunshine stealers

woede is een heel mooi iets in een onrechtvaardige wereld

Wat komt: Ik herneem de feministische punkshow Op de Barricade van het Hart voor Bosfest. Van 28 aug tm 1 sept speel ik in het bostheater van Amsterdam met alleen een drummer. Een heerlijk felle one womans march band, waar ik een uur lang fulmineer tegen al het onrecht in de wereld, maar eerst moest ik nog op vakantie.

Ik bezocht dit weekend het museum van Camille Claudel in Frankrijk en verliet het pand betraand en overweldigd door de melancholie die alleen grootse kunst en groot onrecht teweeg kan brengen. Ik wou dat het simpelweg kwam omdat het werk prachtig is (en dat is het ook) maar het kwam vooral omdat het tot zaal 14 moest duren voordat haar werk, in haar eigen museum, aan bod kwam. We moesten eerst door een oneindige reeks beeldhouwwerken van haar mannelijke meesters en tijdgenoten ploegen. Dat zou prima zijn geweest, het is geen straf om naar het werk van o.a. Rodin te kijken, als het niet zo tekenend was geweest voor haar levensverhaal.

Camille Claudel was een geniale beeldhouwer in een tijd dat vrouwen dat niet hoorden te zijn. Haar vader geloofde in haar talent en verhuisde zijn gezin van het provinciedorpje Nogent-sur-Seine naar Parijs zodat zij de juiste opleiding hiervoor kon volgen. Daar kwam ze te werk in het atelier van Rodin en werd op 18-jarige leeftijd zijn geliefde. Rodin was destijds 42 jaar en, getuige de bustes die ze van hem maakte, had hij het gegroefde gelaat en baard van een oude man. Het was een symbiotische relatie, maar van gelijkwaardigheid was geen sprake, hoezeer het museum en de kunsthistorische geschiedenis ons dat willen doen geloven. Het woord muze wordt ook hier zo achteloos gebruikt. Maar uit eigen hand weet ik dat muze ook een verdekte term is voor het verheerlijken, idealiseren en bijsnoeien van wild, jong talent naar een mannelijk ideaalbeeld. Camille vond dat zelf ook en verliet hem tien jaar later, in 1892. Ze wilde niets meer met hem te maken hebben. Ze vond dat hij haar talent had misbruikt, haar ideeën gestolen en, oh ja, hij had haar gedwongen een abortus te laten plegen. Wat in die tijd voor vrouwen niet zonder levensgevaar werd uitgevoerd.

Sunshine stealers, noemt Lena Dunham het in haar memoires. Mannen van een bepaalde leeftijd die op het licht van jonge vrouwen leven. Mannen, die zelf teleurgesteld in het leven, zich opwerpen als inspiratoren en gidsen voor jonge creatieve vrouwen, om hun eigenheid, hun jeugdige en aanstekelijke gretigheid voor het leven en de kunst gebruiken om zichzelf weer in de spiegel durven aan te kijken. Ik denk aan de 15-jarige dichtende tiener die ik was en mijn vormende eerste liefde met een toen 30-jarige muzikant. Als ik me afvraag wie ik was geweest zonder hem, zonder zijn roekeloze omgang met mij, word ik ziedend en verdrietig op een manier die me lange tijd deed imploderen. Gelukkig is er altijd nog de kunst en schreef ik er het nummer Zonder Pedofielen (geen popmuziek) over. Je kunt het luisteren als je erop klikt.

Erover schreeuwen voelt goed, maar dat was Claudel niet gegund. Zodra haar vader stierf en haar broer, een gefnuikt dichter, aan het hoofd van het gezin kwam liet hij haar in een gekkenhuis opsluiten. ‘Ik heb een goede katholieke daad verricht,’ schreef hij daarover. ‘Genie behoort een vrouw niet toe.’ Britney Spears d’r vader is er niks bij. 30 jaar bleef ze opgesloten, tot haar dood. Ook nadat ze genezen was verklaard. 30 jaar lang mocht ze niet tekenen, niet boetseren. Haar getrainde ogen moeten geweldige lichtinvallen, plooiingen en huidoppervlaktes hebben gezien, maar ze heeft ze niet mogen vastleggen. Claudel had bij opname een paranoïde periode. Maar mag het? Mag een vrouw er eens helemaal klaar mee zijn?! Het was Kurt Vonnegut die zei dat geestesziektes niet het probleem zijn in een zieke wereld, maar een symptoom. Je kunt niet gezond zijn in een wereld van schrijnend onrecht.

In mijn voorstelling Op de Barricade van het Hart vertel ik over mijn constante, sluimerende woede. Hoe ook ik op de wachtlijst van de GGZ kom en ik vraag me af:

wat als we de mensen die niet meer mee kunnen in het systeem, niet zien als stakkers, maar als activisten? Mensen met anorexia protesteren tegen de huidige schoonheidsidealen. ADHD-ers laten zien hoe gefragmenteerd we leven. Mensen met fobieën willen niet langer doen alsof er niks aan de hand is.

Wij zijn niet gek.
Wij zijn kanaries in de kolenmijn.
Hoor ons zingen.

Wat het museum van Camille Claudel vooral laat zien is verbanning. Bij leven werd ze opgesloten in een gesticht, bij dood werd haar werk verbannen naar een provinciestadje waar ze slechts kort heeft gewoond als kind. Wat het laat zien, naast haar genie, is hoe haar getalenteerde, mannelijke tijdsgenoten en voorgangers wél hebben mogen zoeken in het leven. Wél een oeuvre hebben mogen opbouwen. Wél geëxposeerd worden in de grote, mondiale musea van de wereldsteden.

En weer voel ik die zwaarte opkomen als ik dit schrijf, die woede die woorden verstomt en me wil reduceren tot een brullend beest. Ik blijf staan bij het beeld van Perseus en de Gorgon dat zij als laatste maakte. Ze heeft het afgehakte hoofd van de Medusa haar gelijkenis gegeven. Wie Perseus is, mag duidelijk zijn. Het torent boven me uit en kolkt als een wilde stroming om zijn cilinder. Hoe transformeer ik dit onrecht? Wat kan en mag ik hier doen behalve mijn vuisten ballen en herdenken?

Ik loop het steriele, koele museum uit de Franse plattelandshitte in, waar mijn dochter en haar vader me opwachten in het felle licht dat zelfs met zonnebril verblindt. Warm en stoffig zijn ze. Blij om me te zien. Cesar weet hoe ik hier uit kom, hij wist het waarschijnlijk al voordat we gingen. Hij herkent verdriet woordeloos en weet dat het onvermijdelijk is om soms in dat gapende gat van je eigen onmacht te staren. Je zult er doorheen moeten waden om er aan de andere kant uit te komen bij de mensen waar je van houdt. Hij heeft bij de lokale patissier een taartje voor me gekocht. Het is een open eclair met een chocolade dakje waar ze Camille’s handtekening op hebben geprint.

We koelen de voeten van onze baby in de fontein op het plein. Ze lacht en spettert. Ik neem een hap van het taartje. Ik denk aan Camille en dan aan een vriendin die inmiddels enkele jaren in een medische mallemolen leeft waarin ze van operatie naar wachtlijst naar scan en uitslag wordt gestuurd. De ontstekingen rond haar bekkengebied zijn omgeven met vraagtekens. Wat het is, waar het vandaan komt, ze kunnen niets uitsluiten en niets definitief bevestigen, maar wat er helder en onmiskenbaar is, is de pijn. In de medische wereld loopt het onderzoek van vrouwenlichamen nog steeds achter op dat van mannen. ‘Wij vrouwen wordt het in deze wereld niet makkelijk gemaakt,’ zei ze me, met die sluimerende woede in haar stem die ik zo goed ken van mezelf. ’Daarom,’ antwoordde ik haar, ‘is het van wereldbelang dat vrouwen zoveel mogelijk genieten.’

Mooie dingen beleven en mooie dingen maken om ze te delen. Dat is volgens mij de kern en woede is voor mij een heel mooi iets.

Wil je Op de Barricade zien op Bosfest? Dan kun je hier kaartjes kopen. Laat me weten wanneer je komt, dat vind ik leuk! Later in het najaar herneem ik de volledige show met volle bandbezetting voor de theaters. Ik speel ook nog de poëzievoorstelling Ligt Aan Waar je Staat in Rotterdam en wel op de volgende plekken:

augustus
25 aug: Ligt aan waar je staat, De Wandeling, Euromastpark

28 aug: Op de Barricade van het Hart, Bosfest, Amsterdam
29 aug: Op de Barricade van het Hart, Bosfest, Amsterdam
30 aug: Op de Barricade van het Hart, Bosfest, Amsterdam
31 aug: Op de Barricade van het Hart, Bosfest, Amsterdam

september
1 september: Op de Barricade van het Hart, Bosfest, Amsterdam

26 september: Ligt aan waar je staat, Foyer IslaMunda
29 september: Ligt aan waar je staat bij Gallery Untitled, Rotterdam Noord

december
27 december: Op de Barricade van het Hart, theater Castellum, Alphen ad Rijn

januari 2025
10 januari: Op de Barricade van het Hart, theater Ins Blau, Leiden
11 januari: Op de Barricade van het Hart, theater Ins Blau, Leiden
17 januari: Op de Barricade van het Hart, Kunstmin, Dordrecht
23 januari: Op de Barricade van het Hart, Corrosia, Almere
25 januari: Op de Barricade van het Hart, Mimik, Deventer

februari
6 februari: Op de Barricade van het Hart, De Lawei, Drachten
20 februari: Op de Barricade van het Hart, Het Nationale Theater, Den Haag

maart
8 maart: Op de Barricade van het Hart, Bellevue, Amsterdam
9 maart: Op de Barricade van het Hart, Bellevue, Amsterdam
15 maart:Op de Barricade van het Hart, Walhalla, Rotterdam